تیک آف یا معادل فارسی آن هرزگرد یک اصطلاح برای بلند شدن هواپیما از زمین و شروع پرواز است اما در زبان فارسی به حرکتی با ماشین گفته می‌شود که بدون حرکت آن لاستیک‌ها میچرخند و با تولید دود و صدا هیجان بالایی ایجاد می‌شود. البته در زبان انگلیسی به انجام این حرکت با ماشین Burnout گفته می‌شود اما در فارسی تیک آف مرسوم شده است. برخی برای نشان دادن تسلط خود بر ماشین و برخی هم برای تفریح این کار را می‌کنند اما در کل این حرکت مورد علاقه دوست داران ماشین و افرادی است که با ماشین حرکات نمایشی انجام می‌دهند. در این نوشته با هم به صحبت درباره تیک آف با خودرو، چگونگی انجام، مکانیسم و آسیب‌های احتمالی آن می‌پردازیم.
هنگام تیک آف با خودرو، دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟
تیک آف طولانی نشان دهنده قدرت موتور و قوی‌تر بودن ماشین است و برخی راننده‌ها برای نمایش قدرت بالای اتومبیل خود آن را انجام می‌دهند. این حرکت اما با تقریبا هر خودرویی قابل انجام است. حالا می‌خواهیم ببینیم در واقع چه اتفاقی می‌افتد که تیک آف رخ می‌دهد. این اتفاق بسیار به جنس و نوع لاستیک، وزن روی چرخ‌ها، جنس آسفالت و موارد دیگر و در کل به قدرت منتقل شده به لاستیک در لحظه آغاز حرکت بستگی دارد.
در واقع هنگام تیک آف با خودرو، قدرت موتور به صورت آنی به چرخ‌ها منتقل شده و برای مدتی، که این مدت بسته به قدرت موتور و مهارت راننده دارد، این نیرو باعث می‌شود گشتاور چرخ از نیرویی که به سطح منتقل می‌شود و برای شروع حرکت لازم است بیشتر بوده و هنگامی که اصطکاک و نیروی منتقله به سطح بیشتر شد، ماشین شروع به حرکت می‌کند.
تیک آف زدن از چه زمانی محبوب شد؟
این حرکت در ماشین‌های مدل قدیمی قابل انجام نبود و اولین تیک آف‌های طولانی با اتومبیل‌های درگ و در مسابقات آن انجام شد که با نگه داشتن ترمز برای چند لحظه چرخ‌ها بدون حرکت کردن اتومبیل می‌چرخیدند. در حقیقت لاستیک این خودروها در دمای بالا بهتر عمل می‌کرد و تیک آف سریع‌ترین راه برای افزایش دمای لاستیک‌ها قبل از شروع مسابقه بود. برای همین در هنگام خرید لاستیک باید ایمنی‌هایی رعایت شوند.
همچنین اولین تیک آف خودرو در لحظه شروع مسابقه را دن‌گارلیتس در سال 1969 در مسابقات Hot Road Magazine Championshipe در کالیفرنیا انجام داد و از آن زمان تیک آف زدن در شروع مسابقات مرسوم شد و امروزه بسیاری از راننده‌های برنده در پایان مسابقه شادی خود را با تیک آف زدن به تماشاچیان نشان می‌دهند. از حدود 60-70 سال پیش تقریبا تمامی ماشین‌ها توانایی این کار را پیدا کردند و تیک آف با خودرو به سطح خیابان‌ها کشیده شد.
امروزه در کشورهایی مثل استرالیا و یا آمریکا مسابقات تیک آف با خودرو انجام می‌شود و داوران و یا حضار به رانندگان رای می‌دهند و همچنین جمعیت زیادی برای دیدن هیجان این عمل به تماشای این مسابقات می‌روند و امروزه دیگر به صورت رقابت بین راننده‌ها و برای نمایش، در سطح تمام خیابان‌های دنیا انجام می‌گیرد. انجام این‌کار در خیابان‌ها در اکثر کشورهای دنیا غیر قانونی است و جریمه در پی دارد اما شدت این جریمه‌ها با هم تفاوت دارد. به‌عنوان مثال در ولز، پلیس می‌تواند در صورت دیدن این عمل ماشین متخطی را تا 3 ماه ضبط کند حتی اگر آن راننده اولین بار باشد که این کار را انجام می‌دهد.
نحوه انجام تیک آف با خودرو
تیک آف زدن معمولا در خودروهایی که محور متحرک در عقب دارند و در خودروهای دنده‌ای بهتر انجام می‌شود اما در خودروهای دیگر هم غیرقابل انجام نیست فقط به کمی تمرین و مهارت احتیاج دارد. در اتومبیل‌های دنده‌ای کار بسیار ساده است؛ فقط کافیست کلاج را تا انتها گرفته، اتومبیل را در دنده قرار داده و به مقدار زیادی (تقریبا تا قسمت قرمز عقربه) گاز دهید سپس به‌صورت ناگهانی کلاج را رها کرده و برگاز بیفزایید. در صورتی که اتومبیل دارای سیستم‌های کنترلی مانند DSC ، TC و ESP است باید آن را خاموش کنید. در اتومبیل‌های اتوماتیک باید اتومبیل را در حالت N قرار داده و گاز دهید و سپس به صورت ناگهانی دنده را در حالت D قرار دهید.
دقت کنید که این عمل در ماشین‌های دنده اتوماتیک کمی مشکل است و ممکن است چند بار اول موفق به انجام آن نشوید. بعضی اتومبیل‌های اتوماتیک در صورت بالا بودن دور موتور در دنده قرار نمی‌گیرند و یا دور موتور را کاهش می‌دهند. در اتومبیل‌های بسیار قوی تخت گاز کردن برای انجام تیک آف کافی است. در اتومبیل‌های بسیار ضعیف نیز می‌توان با دنده عقب حرکت کرد سپس اتومبیل را به صورت ناگهانی در دنده یک گذاشته و پدال گاز را انتها نگه داشت. شاید این عمل به صورت تئوری و در حرف آسان باشد اما به انجام رساندن یک تیک آف با خودرو به صورت حرفه‌ای و طولانی، مهارت و کنترل زیادی لازم دارد.
چطور مهارت خود در تیک آف با خودرو را بهتر کنیم؟
برای تیک آف زدن به روش اتومبیل سواران حرفه‌ای مهارت زیادی نیاز است و این کار فقط با تمرین به دست می‌آید. باید اتومبیل خود را بشناسید و کنترل آن را در دست داشته باشید. مقداری که گاز می‌دهید، سرعتی که با آن کلاچ را رها می‌کنید و عوامل زیاد دیگری در این موضوع تاثیر دارند.
اگر روی یک سطح با اصطکاک کم هم تیک آف بزنید احتمالا تیک آف شما طولانی‌تر خواهد بود مانند سطح آسفالت خیس یا روی موزاییک و سیمان. البته در این سطوح باید نگران سر خوردن اتومبیل خود و کنترل آن بعد از شروع حرکت هم باشید. در محور انتقال نیرو در جهت مخالف با ترمز دستی است با بالا نگه داشتن ترمز دستی می‌توان زمان تیک آف خوردن را طولانی‌تر کرد. گاهی در اجراهای کنترل شده و نمایشی روی لاستیک‌های ماشین روغن می‌ریزند که هم اصطکاک کمتر شود و هم دود بلند شده از لاستیک‌ها بیشتر باشد اما این کار بسیار خطرناک است و امکان آتش سوزی دارد و به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
با چه اتومبیل‌هایی می‌توان تیک آف را انجام داد؟
تقریبا با همه خودروها می‌توان تیک آف را انجام داد زیرا امروزه همه آن‌ها قدرت این کار را دارند. بعضی از آن‌ها ممکن است شیوه خاصی برای تیک آف زدن داشته باشند. در کل نوع گیربکس که اتوماتیک یا دستی باشد، محور انتقال نیرو و سیستم‌های کنترل پایداری از عواملی هستند که روی آن تاثیر دارند. اتومبیل‌های اسپرت معمولا بهترین‌ها برای تیک آف با خودرو هستند و مهمترین ابزارها لاستیک‌هایی باریک برای چسبندگی کمتر و قدرت بالای موتور هستند.
تیک آف‌های طولانی که در بعضی اتومبیل‌ها شاهد آن هستیم ناشی از چیست؟
همان‌طور که در بالاتر هم توضیح داده شد یک تیک آف طولانی به موارد زیادی بستگی دارد. از جمله مهارت راننده، قدرت خودرو، سطحی که ماشین روی آن قرار دارد و… . بعضی روش‌ها هم وجود دارد که به تیک آف زدن حرفه‌ای کمک می‌کنند.
در یکی از این روش‌ها رانندگان اتومبیل‌هایی که ترمز دیسکی در جلو و ترمز کاسه‌ای در عقب دارند، به طور همزمان گاز می‌دهند و ترمز می‌گیرند. این روش بیشتر در اتومبیل‌های آمریکایی استفاده می‌شود و رانندگان ابتدا یک تیک آف اولیه ایجاد می‌کنند و سپس برای نگه داشتن آن تا انتها گاز داده و نصفه ترمز می‌گیرند. با این کار ترمزهای جلو که قوی‌تر هستند از حرکت ماشین جلوگیری کرده اما چرخ‌های عقب سر جای خود میچرخند. در اتومبیل‌های دارای دیفرانسیل قوی جلو هم رانندگان از کشیدن ترمز دستی و گاز دادن و رها کردن کلاچ برای تیک آف با خودرو استفاده می‌کنند.
دقت داشته باشید که استفاده از لاستیک‌های نو به دلیل برجسته بودن و سالم بودن عاج‌ها زمان تیک آف را کوتاه می‌کند چون اصطکاک بیشتری ایجاد می‌کند. از طرف دیگ لاستیک‌های بسیار کهنه به دلیل اصطکاک کم باعث تکان خوردن بیش از اندازه فرمان می‌شوند و آن‌ها هم مناسب تیک آف طولانی نیستند و بهترین حالت لاستیک برای تیک آف طولانی میانه عمر آن است.
چرا هنگام تیک آف با خودرو دود تولید می‌شود؟
اصطکاک بین چرخ ماشین و جاده که در حال کشیده شدن روی هم با سرعت بالا هستند، حرارت زیادی تولید می‌کند که موجب سوختن لاستیک می‌شود. دودی که ما مشاهده می‌کنیم از سوختن لاستیک است اما در برخی فیلم‌ها یا حرکات نمایشی که دود بسیار زیادی از لاستیک‌ها بلند می‌شود، مایع مخصوصی روی چرخ‌ها ریخته می‌شود که با تولید حرارت بخار شده و دود تولید کند که هیجان تیک آف با خودرو را بیشتر هم بکند. همچنین لاستیک‌های رنگی وجود دارند که در بعضی نمایش‌ها برای تولید دود رنگی و افزایش زیبایی استفاده می‌شوند.
آیا تیک آف زدن باعث افزایش سرعت و یا شتاب در شروع حرکت می‌شود؟
بسیاری از افراد و حتی رانندگان حرفه‌ای هم تصور می‌کنند که شروع حرکت و یا مسابقه با تیک آف زدن باعث افزایش سرعت شروع حرکت می‌شود اما بررسی‌ها نشان داده که اینگونه نیست! شاید تنها مزیت تیک آف زدن در شروع یک مسابقه گرم کردن لاستیک‌ها باشد. در مسابقات حرفه‌ای راننده با مهارت زیاد تلاش می‌کنند حرکت خود را با کمترین تیک آف ایجاد شده آغاز کنند که زمان اضافی برای این حرکت هدر نرود. به این دلیل که بسیاری از اتومبیل‌های مسابقه قوی هستند و در برخی از آن‌ها حرکت بدون ایجاد تیک آف دشوار است! و در آن‌ها کلیدی قرار داده شده که قبل از شروع حرکت فشار داده شود و سیستم‌های خودرو از وارد آوردن گشتاور اضافی به چرخ جلوگیری کنند و جلوی تیک آف را بگیرند.
تفاوت حرکاتی مثل دریفت (Drift) با تیک آف
تیک آف با خودرو به حرکتی گفته می‌شود که در آن لاستیک‌ها بدون حرکت خودرو بچرخند و قبل از شروع به حرکت خودرو اتفاق می‌افتد. اگر این اتفاق در حرکت مستقیم ماشین ایجاد شود به آن Wheelspin می‌گویند و اگر در پیچ و با پیچاندن خلاف جهت فرمان ایجاد شود همان‌طور که در اصطلاحات و یا بازی‌ها ممکن است شنیده باشید به آن دریفت می‌گویند.
اگر در هنگام پیچیدن اتومبیل اما به دلیل گاز دادن اتفاق بیفتد Power slide نام دارد. حرکت بسیار معروف دیگری که مانند تیک آف طرفداران زیادی دارد و معمولا برای نمایش استفاده می‌شود دونات (Doughnut) نام دارد و به این صورت است که ابتدا با تیک آف شروع می‌شود و سپس عقب اتومبیل بدون حرکت چرخ‌های جلو به صورت دایره وار می‌چرخد و رد لاستیک‌ها روی زمین می‌افتد
خطر های احتمالی تیک آف با خودرو
تیک آف با خودرو می‌تواند صدمات زیادی به آن وارد کند مخصوصا از آنجایی که این حرکت همیشه مطابق انتظار پیش نمی‌رود اما حتی اگر کاملا کنترل شده هم باشد احتمال آسیب زیاد است. احتمالا مهمترین مورد از آسیب‌های تیک آف با خودرو، تیک آف در محل نامناسب مثلا در خیابان‌ها یا چهار راه‌های شلوغ و یا محل‌هایی که عابرهای پیاده زیادی هستند باشد. تیک آف زدن در این محل‌ها می‌تواند جان افراد دیگر و یا جان خود شما را به خطر بیندازید و این مسئله به‌هیچ صورتی شوخی بردار نیست.
آسیب‌های دیگر و آسیب به قطعات اتوموبیل بیشتر در اثر نیروی ناگهانی که از موتور وارد می‌شود و حفظ آن فشار بدون حرکت روی قطعات درگیر است. دقت داشته باشید که گفتیم حتی ماشین‌های اسپرت روز دنیا با وجود مقاومت و استاندارد بسیار بالا هم سیستمی مثل Launch Control دارند که از تیک آف در شروع حرکت جلوگیری کنند چه برسد به ماشین‌های ایرانی که استاندارد جهانی بالایی ندارند و بسیار زودتر آسیب می‌بینند. در این مسیر آسیب‌های زیر ممکن است اتفاق بیفتند:
- خراب شدن کلاچ
- از بین رفتن و خراب شدن لاستیک‌ها به دلیل فشار زیاد روی آن‌ها و اصطکاک
- آسیب دیدن گیربکس ماشین
- شکستن دسته موتور
- آسیب دیدن پلوس
- وارد شدن آسیب به موتور خودرو
- آسیب به دیفرانسیل خودرو
- و…
در خودروهای روزمره و شخصی، به‌خصوص خودروهای معمول در ایران به دلیل قدرت پایین امکان آسیب جدی حتی با یک بار انجام این حرکت وجود دارد. به عنوان مثال خرابی فوری کلاچ و گیربکس از موارد شایع در این قضیه هستند.
جمع بندی
تیک آف زدن عملی است که به صورت نمایشی و برای نشان دادن قدرت خودروها و مهارت راننده به‌کار می‌رود. انجام این حرکت با خودروهای دستی و محور عقب راحت تر است اما با هر نوع اتومبیلی قابل انجام است فقط ممکن است به تمرین نیاز داشته باشد. تیک آف با خودرو علاوه بر خطر جانی برای خود و بقیه به ماشین هم آسیب‌ها و صدمات زیادی وارد می‌کند.
