در صنعت خودروسازی، دو نمونه خودرو وجود دارد که افراد می‌توانند به دلخواه یکی از انواع این خودروها را خریداری کرده و از آن استفاده کنند. در واقع خودروها در دو نوع مبدل گشتاور گیربکس معمولی و گیربکس اتوماتیک تولید می‌شوند که هر یک از این سیستم‌ها، فعالیت و کارایی متفاوتی دارند.
در خودروهای مجهز به سیستم دستی یا معمولی، از کلاچ به عنوان پل ارتباطی بین گیربکس، سیستم انتقال قدرت و پیشرانه استفاده می‌شود. در صورتی که در این خودروها، کلاچ وجود نداشته باشد، برای توقف کامل خودرو باید سیستم پیشرانه را خاموش کرد. همانطور که مشخص است در خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک، کلاچ و پدال سوم وجود ندارد و راه ارتباطی بین گیربکس و پیشرانه توسط قطعه با نام مبدل گشتاور خواهد بود.
در ادامه این مقاله در رابطه با مبدل گشتاور گیربکس توضیح داده شده و ویژگی‌ها، نحوه عملکرد و بهترین روش نگهداری از این قطعه نیز بررسی می‌گردد.
مقالات پیشنهادی : بهترین زمان برای معامله یا فروش خودرو دسته دوم
مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
برای توقف و حرکت در خودروهایی با گیربکس دستی، کلاچ این وظیفه را برعهده دارد. در واقع موتور خودرو بر پایه کلاچ کار کرده و نیروی تولیدی توسط این قطعه را به گیربکس و در نتیجه چرخ‌ها منتقل می‌کند. در گیربکس‌های اتوماتیک تمامی این فرآیند و وظایف کلاچ، بر عهده مبدل گشتاور خواهد بود.
به طور کلی قطعه‌ای که به جعبه دنده خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک اضافه شده تا نیروی تولیدی جعبه دنده را به موتور خودرو منتقل کند، مبدل گشتاور است. این قطعه یکی از حیاتی‌ترین قطعات در خودرو دنده اتوماتیک بوده که مرز بین پیشرانه و گیربکس را مشخص می‌کند.
در زمان دور پایین موتور و سرعت کم، دور گشتاور و نیروی آن نیز پایین بوده و برای توقف کامل خودرو می‌توان پدال ترمز را فشار داد؛ در نتیجه خودرو بدون خاموش شدن، کاملاً متوقف می‌شود. به محض فشار دادن پدال گاز نیز، دور موتور افزایش یافته و با افزایش نیروی گشتاور موتور و انتقال این نیرو به مبدل گشاور گیربکس، نیروی زیادی به چرخ‌ها وارد شده و سرعت ماشین در عرض کمتر از یک ثانیه افزایش می‌یابد.
شما با خرید ردیاب خودرو میتوانید نگهداری ویژه‌ای از قطعات اصلی خودرو همچون گیربکس داشته باشد، در واقع با تنظیم برنامه ردیاب خودرو میتوانید در زمان مقرر جهت تعویض روغن و رسیدگی به خودرو اقدام فرمایید.
اجزای مبدل گشتاور و نحوه عملکرد آن
برای آشنایی بهتر با نحوه عمکلرد مبدل گشتاور، باید با اجزای داخلی آن آشنا بود. این اجزا شامل موارد زیر می‌شوند؛
• پمپ
• توربین
• استاتور
• روغن هیدرولیک
محفظه این مبدل توسط پیچ و مهره به قسمت فلایویل موتور متصل شده و همین امر موجب می‌شود در زمانی که موتور با هر سرعتی در حال دوران است، پره‌های پمپ مبدل گشتاور نیز به چرخش درآید. همچنین سرعت گردش فلایول با سرعت پیشرانه برابر است و در نتیجه پره‌های پمپ مبدل با همان سرعت پیشرانه می‌چرخد.
عملکرد این پمپ به صورت سانترفیوژی بوده و با چرخش آن، روغن هیدرولیک توسط نیروی گریز از مرکز به خارج از منطقه مرکزی به جریان می‌افتد. در نهایت با ایجاد خلأ ناشی از چرخش، روغن دوباره به سمت مرکز هدایت شده و تیغه‌های توربین به جریان می‌افتند. وظیفه این چرخش‌ها بر عهده گیربکس است. با انجام عملیات‌ها، انتقال قدرت به محورها انجام شده و در نتیجه خودرو شروع به حرکت خواهد کرد.
عملکرد مبدل گشتاور گیربکس
• توقف: زمان بسیار کوتاهی که سرعت گردش پمپ و توربین بالا است. به طور مثال زمانی که گیربکس و مبدل گشتاور گیربکس در حال حرکت است و پا بر روی پدال ترمز قرار دارد.
• شتابگیری: به زمان شروع حرکت خودرو که در آن زمان سرعت پمپ و توربین کمتر خواهد شد، شتابگیری می‌گویند.
• کوپلینگ: زمانی که خودرو در حال حرکت با سرعت بیشتر از 60 کیلومتر کوپلینگ است و نزدیک شدن سرعت گردش توربین و پمپ که در این شرایط سیستم کلاچ قفل‌شونده شروع به کار می‌کند.
مزایا و معایب مبدل گشتاور گیربکس
از مزایا و معایب این نوع مبدل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
1. مزایا
• افزایش طول عمر موتور خودرو
• افزایش دور گشتاور موتور دو تا سه برابر حالت عادی
• خودرو بدون خاموشی متوقف می‌شود.
• طول عمر و سلامت قطعات گیربکس افزایش می‌یابد.
• نوسانات موتور جذب می‌شود.
2. معایب
• شتاب موتور در صورت استفاده مبدل گشتاور گیربکس به تأخیر می‌افتد.
• دمای موتور در زمان استفاده از این مبدل افزایش می‌یابد.
• قسمتی از نیروی گشتاور موتور تلف می‌شود.
روش نگهداری از مبدل گشتاور گیربکس
به طور کلی نگهداری از سیستم‌های مربوط به گیربکس و مبدل گشتاور بسیار دارای اهمیت است. در هوای سرد، بهتر است بعد از روشن کردن خودرو، اندکی صبر کرد تا با چرخش روغن در داخل موتور، روغن گرم شود. همچنین نباید در دنده یک به گیربکس فشار آورد زیرا این کار موجب عبور گشتاور بسیار زیاد از مبدل شده و عمر مصرفی مبدل کاهش می‌یابد. توصیه می‌شود تا حد امکان در مصارف شهری استفاده از دنده و گیربکس اتوماتیک، تعویض دنده دستی انجام نشده و در حالت تیپ ترونیک قرار گیرد.
روغن گیربکس باید به طور مرتب تعویض شود و همچنین میزان روغن و کثیفی آن نیز بررسی گردد. کاتاف زدن در حین حرکت بسیار برای خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک آسیب‌زننده است و علاوه بر اعمال نیروهای مکانیکی شدید وارد شده به مبدل گشتاور، به گیربکس نیز آسیب زیادی وارد می‌شود.
در صورت مصرف طولانی مدت از قطعات مصرفی و داخلی گیربکس، ممکن است قطعات مستهلک شوند، پس در اولین فرصت باید اقدام به تعمیر و تعویض این قطعات نمود. با استفاده از قطعات مستهلک، حرارت داخلی گیربکس و مبدل گشتاور گیربکس افزایش یافته و به دیگر قطعات داخلی خودرو آسیب وارد می‌شود.
