افرادی که با خودروی دارای گیربکس دستی رانندگی می‌کنند، با کلاچ در اتومبیل خود آشنا هستند. کلاچ، سومین پدال از سمت چپ است که هنگام عوض کردن دنده باید آن را فشار داد. اما شاید همه‌ی افراد چندان با نحوه‌ی عملکرد آن آشنا نباشند؛ به عنوان مثال شاید برای بسیاری از افراد عجیب باشد که بدانند خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک نیز کلاچ دارند. آشنایی با نحوه‌ی عملکرد کلاچ، برای درک بهتر، حفظ و نگهداری و نیز زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو اهمیت اساسی دارد، زیرا در این صورت بهتر درخواهیم یافت که چه عواملی بر عمر و مستهلک شدن آن اثر می‌گذارد.
همچنین با درک نحوه‌ی عملکرد کلاچ، بهتر متوجه خواهیم شد که برای جلوگیری از فرسودگی زودهنگام و به منظور بالابردن عمر این قطعه باید چه نکاتی رعایت شود. با ما همراه باشید تا این موارد را به طور دقیق مورد بررسی قرار دهیم.
کلاچ چیست؟
برای مراقبت از تجهیزات و اجزای خودرو بهتر است با عملکرد آن‌ها تا حدی آشنا شویم. شاید بیشتر افراد ندانند که خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک نیز دارای کلاچ هستند و یا اینکه خودروهای داری گیربکس دستی بیش از یک کلاچ دارند. در واقع می‌توان گفت بسیاری از ابزاری که در طول روز با آن‌ها مواجه می‌شویم دارای کلاچ هستند. به عنوان مثال دریل‌های بدون سیم یا اره‌های زنجیره‌ای.
کلاچ در دستگاه‌ها و وسایلی که دارای دو محور چرخان هستند به کار می‌رود. به طور معمول یکی از این محورها به به وسیله‌ی موتور یا چرخ تسمه به حرکت درآمده و محور دیگر، تجهیز دیگری را به حرکت وامی‌دارد. کلاچ این دو محور را به هم متصل می‌کند. در این صورت این دو محور می‌توانند در یکدیگر قفل شده و با سرعت یکسانی بچرخند یا اینکه از یکدیگر جدا شده و با سرعت متفاوتی به چرخش درآیند.
با توجه به عملکرد کلاچ در حالت کلی، در اتومبیل به این علت کلاچ لازم است که موتور به طور دائم در حال چرخش است اما چرخ‌ها همیشه نمی‌چرخند. برای آنکه خودرو بتواند بدون از حرکت ایستادن موتور متوقف شود، لازم است که به نحوی ارتباط چرخ‌ها با موتور قطع شود. در این زمان نقش کلاچ معلوم می‌شود که با لغزش میان این دو محور و قطع ارتباط آن‌ها باعث می‌شود که موتور به چرخش خود ادامه داده و چرخ‌ها متوقف شوند.
زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو ، کلاچ چگونه کار می‌کند؟
کلاچ خودرو دارای یک فلایویل (قرص گردان سنگین) است که به موتور متصل است و نیز دارای یک صفحه کلاچ است که به گیربکس خوردو وصل است. زمانی که پای خود را بر روی پدال فشار می‌دهید فنرهایی وجود دارند که فشار را به دیسک کلاچ منتقل کرده و دیسک نیز این فشار را به فلایویل وارد می‌آورد.
در نتیجه‌ی این عمل، موتور به محور گیربکس متصل شده و باعث می‌شود که هر دو با یک سرعت یکسان بچرخند و در این حالت خودرو به حرکت درمی‌آید. زمانی که پدال را فشار می‌دهیم یک پیستون هیدرولیک باعث می‌شود که به یاتاقان‌ها در وسط یک فنر فشار وارد شود. وقتی وسط این فنر به داخل فشرده شود، پین‌های موجود در بخش بیرونی فنر باعث می‌شوند که فنر فشار را از روی دیسک کلاچ برداشته و کلاچ را از موتور در حال چرخش آزاد کند.
حال که به طور خلاصه با کلاچ و نحوه‌ی عملکرد آن آشنا شدیم بیشتر به اهمیت آن پی می‌بریم و لازم است از نکاتی در نگهداری از آن و زمان مناسب جهت تعویض کلاچ خودرو اطلاع حاصل کنیم.
تشخیص زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو
برای تعیین زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو می‌توان روش‌های مختلفی را به کار برد و از نشانه‌ها و علائم و نحوه و شرایط رانندگی نیز کمک گرفت. روش‌های بررسی عملکرد کلاچ خودرو را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته‌ی اول شامل روش‌های مستقیمی است که با توجه به آن‌ها می‌توان در مورد وضعیت کلاچ خودرو اطلاعاتی به دست آورد و در مورد زمان تعویض آن نتیجه‌گیری کرد.
در اینجا هم به نشانه‌ها و علائم مستقیمی که به وضعیت کلاچ خودرو مربوط هستند، می‌پردازیم و هم دو تست را جهت بررسی عملکرد آن معرفی می‌کنیم. از سوی دیگر گاه به طور مستقیم نمی‌توان به وضعیت کلاچ پی برد اما روش‌ها و نشانه‌های غیر مستقیمی هم وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توان به وضعیت و عملکرد کلاچ خودرو پی برد و نسبت به آن اقدام کرد.
تست اول جهت تشخیص زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو
در اینجا یک تست چهار مرحله‌ای برای تشخیص ایجاد فرسودگی در کلاچ خودرو معرفی شده است. با انجام این مراحل می‌توانید به زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو پی ببرید. اگر طی این مراحل هیچ صدایی شنیده نشود، احتمالاً در کلاچ خودرو شما هیچ ایرادی وجود ندارد. اگر پیش از حرکت صدایی را می‌شنوید که پس از فشار دادن کلاچ از بین می‌رود، احتمالاًدر مورد کلاچ مشکلی وجود دارد:
– ماشین را روشن کرده و ترمز دستی را آزاد کرده و خودرو را در حالت خلاص قرار دهید.
– هنگامی که ماشین روشن است بدون فشار دادن کلاچ، به صدای ماشین گوش دهید. اگر در این زمان صدایی شبیه به غرغر بشنوید احتمالاً مشکلی مربوط به گیربکس وجود دارد. اگر صدایی به گوشتان نرسید، می‌توانید مرحله‌ی سوم را انجام دهید.
– زمانی که خودرو همچنان در حالت خلاص قرار دارد، کلاچ را فشار داده و به دقت به صدای آن گوش دهید. اگر هنگام فشار دادن صدایی شبیه به جیرجیر به گوش شما برسد، به احتمال زیاد مربوط به عملکرد یاتاقان رهاساز کلاچ است. اگر هیچ صدایی به گوشتان نرسید، مرحله‌ی چهار را دنبال کنید.
– کلاچ را تا آخر فشار دهید اگر صدایی جیغ‌مانند به گوشتان رسید احتمالاً مربوط به بوشینگ یا بلبرینگ کلاچ است که محور ورودی گیربکس را بلبرینگ متصل می‌کند.
تست دوم جهت تعین زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو
این تست نسبتاً ساده است، با وجود این نباید به طور همیشگی انجام شود چون خود باعث کم شدن عمر کلاچ خودور خواهد شد. باید توجه داشت که هنگام انجام این تست از موانع و خودروهای دیگر فاصله داشته باشید تا در صورت حرکت خودرو باعث بروز خسارت نشود.
ماشین را روشن کرده و ترمز دستی را بالا بیاورید و دنده را روی 3 بگذارید. در این حالت به آرامی پای خود را از روی کلاچ برداشته و پدال گار را فشار دهید. این وضعیت درست مانند زمانی است که با دنده یک شروع به حرکت می‌کنید. با توجه به اینکه ماشین روی دنده‌ی 3 قرار دارد، در این وضعیت باید خودرو خاموش شود.
اما اگر مدتی طول بکشد تا خاموش شود به احتمال زیاد مربوط به فرسودگی کلاچ و در واقع اعلام زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو است. هر چقدر زمان بیشتری طول بکشد تا ماشین خاموش شود، نشانه‌ی فرسودگی بیشتر کلاچ است و باید هرچه سریع‌تر نسبت به تعویض آن اقدام کرد.
نشانه‌های مستقیم برای تعیین زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو
کلاچ خشک، نوعی کلاچ است که با استفاده از اصطکاک کلاچ باعث تغییر دنده می‌شود و معمول‌ترین نوع آن است. زمانی که دیسک یک کلاچ خشک، باریک می‌شود، هنگام تعویض دنده متوجه صدای خش‌خش آن خواهید شد. شنیده شدن این صدا به معنای آن است که دیسک دیگر نمی‌تواند عملکرد خود را به نحوی صحیح انجام دهد و توان موتور را از گیربکس به چرخ‌ها منتقل سازد.
البته بسیاری از کلاچ‌ها دارای دمپرهایی هستند تا هنگام تعویض کلاچ، مانع از لرزش خودرو و صدمه به کلاچ شوند. اگر صدایی شبیه به تلق‌تلق به گوش برسد احتمالاً مربوط به دمپرها است و خود کلاچ دچار مشکل نیست، اما باز هم تأثیر منفی بر روی عملکرد کلاچ خواهد گذاشت.
کلاچ‌های تر در روان‌کننده‌ها غوطه‌ورند تا انتقال را راحت‌تر سازند. به همین علت عمر آن‌ها از کلاچ‌های خشک طولانی‌تر است. با این وجود برخی تصور می‌کنند که بخشی از قدرت موتور در این نوع کلاچ از طریق مایع هدر می‌رود. در این نوع کلاچ، می‌توان با بررسی کیفیت روان‌کننده به وضعیت آن و تشخیص زمان مناسب برای تعویض کلاچ پی برد.
اگر ذراتی از اجسام شناور در این مایع دیده شود، به احتمال زیاد به دلیل وجود ایراد در کلاچ است. همچنین اگر بوی سوختگی بدهد نشانه‌ی این است که کلاچ بیش از حد تحلیل رفته است. نداشتن شتاب: نشانه‌ی دقیقی از زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو زمانی است که می‌خواهیم سبقت بگیریم یا از تپه‌ای بالا برویم، در این شرایط سعی در سرعت گرفتن و افزایش دور موتور داریم، اما سرعت به آن میزان بالا نمی‌رود. در واقع هرچقدر که کلاچ فرسوده‌تر باشد، دور موتور به سرعتی که باید افزایش نمی‌یابد به ویژه در دنده‌های بالاتر.
اگر کلاچ هیدرولیک دارید، باید مطمئن شوید که هیچ هوایی در سیستم هیدرولیک وجود ندارد. اگر هوا وارد این سیستم شود، هنگام تعویض دنده باعث ایجاد مشکل می‌شود. در چنین شرایطی این سیستم نیاز به سرویس دارد.
یکی از مشخص‌ترین نشانه‌ها برای زمان تعویض کلاچ، هنگام تعویض دنده است. اگر هنگام عوض کردن دنده، متوجه شوید که دنده به راحتی جا نمی‌رود، این مشکل مربوط به ایراد در کلاچ است. ممکن است صدای خراشیدگی به گوش برسد یا اینکه دنده به سختی جا رود با اینکه دور موتور برای تعویض دنده مناسب است.
نشانه‌های غیرمستقیم برای تعیین زمان مناسبه برای تعویض کلاچ خودرو
در زیر به نشانه‌های احتمالی اشاره می‌شود که می‌تواند گاه به معنای وجود ایراد در عملکرد کلاچ باشد.
بالا رفتن دور موتور بدون سرعت گرفتن. هرچند این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد اما وضعیت کلاچ را هم نباید دور از ذهن دانست.
شل بودن پدال کلاچ: یکی از نشانه‌هایی که گاه به معنای تحلیل رفتن کلاچ است اما می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد.
عملکرد پدال گاز مثل قبل نباشد: هرچند این موضوع دلایل مختلفی دارد اما یکی از علت‌های آن می‌تواند به دلیل فرسودگی کلاچ باشد.
میزان جابه‌جایی پدال کلاچ: زمانی که کلاچ را رها می‌کنید باید حدود 25 میلی‌متر پدال جابه‌جا شود. اگر میزان حرکت آن به این مقدار نباشد گاه به معنای آن است که زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو است.
عمر کلاچ چه‌قدر است؟
به طور کلی بازه‌ی بسیار گسترده‌ی 50،000 تا 160،000 کیلومتر به عنوان زمان مناسب برای تعویض کلاچ تعریف شده است. به این علت که عمر این قطعه به مجموعه عواملی بستگی دارد که باید مورد توجه قرار گیرند و بسته به این عوامل می‌توان کلاچ را دیرتر یا زودتر تعویض کرد این عوامل عبارت‌اند از:
کیفیت رانندگی: رانندگی با خودروهای دارای گیربکس دستی به راحتی گیربکس اتوماتیک نیست و به همین دلیل باید نسبت به آن‌ها و نگهداری از آن‌ها دقت کافی داشت. تعویض دنده به صورت نادرست یا در دور موتور نامناسب باعث فرسودگی سریع‌تر کلاچ خواهد شد.
کشیدن بار سنگین: اگر بارهای سنگنیی چون کانتینر به وسیله‌ی خودرو کشیده شود، باعث اعمال فشار بر روی موتور شده و این فشار به کلاچ منتقل می‌شود و در نتیجه باعث فرسودگی زودهنگام آن خواهد شد.
پایین آمدن سطح روان‌کننده‌ی کلاچ: پایین آمدن سطح روان‌کننده و نیز کیفیت آن می‌تواند بر کارکرد کلاچ اثر داشته باشد.
عمر خودرو: درست مانند بسیاری از دیگر قطعات خودرو، هرچقدر عمر ماشین بیشتر باشد باعث می‌شود که عمر قطعات آن نیز کمتر شود.
شرایط آب‌وهوایی: هرچقدر آب‌وهوا گرم‌تر باشد، روغن کلاچ گرم‌تر شده و باعث تحلیل رفتن کلاچ و کم شدن کارایی آن خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مطلب، عملکرد کلاچ خودرو و زمان مناسب برای تعویض کلاچ خودرو مورد بررسی قرار گرفت. قطعات و اجزای زیادی در خودرو وجود دارد که باید به طور دقیق و مرتب مورد بررسی و بازبینی قرار گیرند. برای برخی از قطعات در دفترچه‌ی راهنمای خودرو عمر خاصی اعلام شده است اما باید توجه داشت که این عدد به هیچ عنوان نمی‌تواند قابل استناد باشد زیرا شرایط زیادی در تعیین عمر آن‌ها دخیل‌اند و لازم است با توجه به نشانه‌ها و علائم و شرایط خودرو نسبت به تعویض یا سرویس آن‌ها اقدام کرد.
از جمله‌ی این قطعات کلاچ خودرو است که به وسیله‌ی تست‌ها و نکاتی که در این مطلب معرفی شد، می‌توان به درستی عملکرد آن و یا نیاز به تعویض آن پی برد. همچنین عواملی وجود دارد که بر عمر کلاچ خودرو و زمان تعویض آن اثر می‌گذارد. رعایت این موارد می‌توان باعث طولانی‌تر شدن عمر کلاچ و عدم فرسودگی زودهنگام آن شد. شما می‌توانید با ارائه‌ی نظرات و تجربیات خود، در بهبود کیفیت مطالب ما را یاری نمایید.
