زندگی امروز به شکلی درآمده است که نبود وسایل نقلیه برای هیچ فردی قابل تصور نیست. در دنیای امروز ما، خودروها و وسایل نقلیه نقش بسیار مهمی در عرصه‌های مختلف بازی می‌کنند، به نحوی که برای انجام تمام امور زندگی خود به سراغ آن‌ها می‌رویم. به طور معمول افراد بر عملکرد صحیح خودروی خود برنامه‌ریزی کرده و طبق آن پیش می‌روند. به عنوان مثال شرایطی را تصور کنید که فردی برای یک قرار کاری بسیار مهم بر خودروی خود سوار می‌شود اما ماشین روشن نمی‌شود؛ زمان تعویض تسمه تایم رسیده است.
وسایل نقلیه مزایای فراوانی با خود به همراه دارند و بسیاری از امور را در زندگی ما تسهیل کرده‌اند، اما برای کارکرد صحیح و اجتناب با مشکلاتی نظیر آنچه در مثال بالا ذکر شد، هر خودرو نیاز به سرویس و بازبینی به صورت مرتب دارد. قطعات و تجهیزات به کار رفته در وسایل نقلیه، عمر مشخصی دارند و پس از پایان یافتن این زمان نیاز به تعویض و بازبینی دارند.
از جمله‌ی این قطعات تسمه تایم خودرو است که درباره‌ی وضعیت کارکرد و تعویض آن باید توجه کافی و حساسیت بالایی داشت. عدم تعویض به موقع تسمه تایم و پاره شدن آن به خصوص هنگام رانندگی، خسارات زیادی را به خودرو وارد می‌کند. از این رو لازم است که در مورد زمان تعویض آن همیشه هوشیارانه عمل کرد. برای آگاهی از وضعیت تسمه تایم و زمان تعویض آن با ما همراه باشید.
تسمه تایم چیست؟
تسمه تایم شبیه به تسمه محرک موتور است، تنها تفاوت میان این دو، در دندانه‌هایی است که بر روی تسمه تایم وجود دارد. در بسیاری از موتورها، تسمه تایم جای خود را به زنجیر تایم داده است که درست مانند زنجیر موجود در دوچرخه، چرخ‌دنده‌ی میل‌لنگ را به میل بادامک متصل می‌کند. میل‌بادامک و میل‌لنگ باید در هماهنگی کاملی عمل کنند که زمان‌بندی سوپاپ نام دارد. این فرآیند طی چرخه‌ی چهارزمانه رخ می‌دهد.
همانطور که در بالا گفته شد عملکرد تسمه تایم درست مانند زنجیر دوچرخه است، یعنی تمام اجزای متحرک داخلی موتور را در هماهنگی با یکدیگر نگه می‌دارد.
از طرف دیگر، گاه نیروی لازم برای پمپ آب، پمپ روغن و پمپ تزریق را نیز تأمین می‌کند. تسمه تایم یک تسمه‌ی لاستیکی است که دندانه‌های سختی بر روی آن قرار گرفته است. دندانه‌های تسمه تایم در چرخ‌دنده‌های میل‌لنگ و میل بادام قفل می‌شوند. قفل شدن دندانه‌های این اجزا در یکدیگر باعث می‌شود که این قطعات در هماهنگی با هم عمل کنند.
این عمل باعث می‌شود که دریچه‌های ورودی و خروجی موتور به صورت همزمان با پیستون‌ها باز و بسته شوند. اهمیت تسمه تایم از این جهت است که اگر میل‌لنگ و میل بادام به صورت هماهنگ عمل نکنند، عملکرد وسیله‌ی نقلیه دچار اختلال خواهد شد. اگر دریچه‌های ورودی، زود باز شوند، باعث می‌شود که ترکیب سوخت-هوای زیادی وارد محفظه‌ی احتراق موتور شود. وقتی ترکیب سوخت-هوای اضافی وارد محفظه‌ی احتراق شود، باعث می‌شود که احتراق به صورت ناقص انجام شده و در نتیجه به اتلاف توان می‌انجامد. اگر دریچه‌های خروجی دیر باز شوند باعث کاهش فشار شده که این موضوع نیز به اتلاف توان منتهی می‌شود.
در صورتی که اجزای موتور در هماهنگی با یکدیگر کار نکنند، ممکن است با یکدیگر برخورد داشته و باعث آسیب به این قطعات شوند. در این صورت هزینه‌های تعمیرات وسیله‌ی نقلیه و اجزای آسیب‌دیده بسیار بالا خواهد بود. لذا توجه به زمان تعویض تسمه تایم اهمیت بسیار زیادی دارد و نباید از آن غافل شد.
تشخیص زمان تعویض تسمه تایم
برای تشخیص زمان مناسب برای تعویض تسمه تایم، اولین و مهم‌ترین گام رجوع به دفترچه‌ی راهنمای خودرو و عمل به توصیه‌های متخصصان و سازندگان است. هر سازنده، با توجه به ویژگی‌های خودرو زمان متفاوتی را برای تعویض اعلام می‌کند، اما به طور معمول بازه‌ی 100،000 تا 160،000 کیلومتر را برای تعویض این قطعه اعلام می‌کنند. از آنجا که تسمه تایم از لاستیک ساخته شده است، به مرور زمان دچار فرسایش شده و در نهایت پاره می‌شود. اگر تسمه تایم به موقع تعویض نشده و دچار پارگی شود، باعث خرابی کامل موتور، شکستن و خمیده شدن سوپاپ‌ها، صدمه به سرسلیندرها و میل‌لنگ و پیستون و دیواره‌های سیلندر می‌شود.
توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است زیرا تسمه تایم مانند قطعات دیگر خودرو نیست که پس از خراب شدن، بتوان آن را تعمیر کرد، بلکه باید پیش از آنکه دچار مشکل شده و خسارات زیادی به بار آورد اقدام به تعویض تسمه تایم خودرو کرد.
توصیه می‌کنیم مقاله آموزش ابتدایی برق خودرو را مطالعه کنید.
برای تشخیص زمان تعویض تسمه تایم، می‌توان ابتدا به سراغ دفترچه‌ی تعمیر رفت تا معلوم شود که آیا کاور تسمه تایم به راحتی قابل درآوردن است یا نه. ذکر این نکته حائز اهمیت است که دفترچه‌ی راهنمای تعمیر با دفترچه‌ی راهنمای خودرو متفاوت است؛ در این دفترچه، دستورالعمل تعمیرات خودرو به صورت دقیق و مرحله به مرحله آورده شده است. بر اساس امکان‌پذیر بودن درآوردن کاور تسمه تایم، می‌توان زمان مناسب برای تعویض را به دو دسته تقسیم کرد: به روش مستقیم و روش غیرمستقیم.
تشخیص زمان تعویض تسمه‌تایم به روش مستقیم
به طور کلی در اغلب خودروها، بیرون آوردن کاور تسمه تایم راحت نیست و نمی‌توان به راحتی به تسمه تایم دست یافت و بازدید چشمی انجام داد. در صورت دشوار بودن این عمل، می‌توان برای تشخیص زمان تعویض تسمه تایم به روش غیرمستقیم روی آورد یا اینکه انجام آن را به متخصصین سپرد. اما اگر امکان برداشتن کاور و دسترسی به تسمه تایم وجود داشته باشد، می‌توان با در نظر گرفتن نکات اساسی زیر به بررسی آن پرداخت:
- تسمه تایم نباید صاف و مسطح باشد، لبه‌ها نباید بر اثر فرسایش گرد شده باشند.
- تسمه تایم بر اثر سایش شفاف و براق نشده باشد.
- نباید هیچ آثاری مشاهده شود که تکه‌ها یا دندانه‌های تسمه تایم کنده شده است.
- هیچ اثری از ترک‌های بزرگ، کنده شدن لایه یا علائمی از فرسایش بر روی تسمه تایم وجود نداشته باشد.
- وجود ترک‌های کوچک سطحی بر روی تسمه تایم مشکلی ایجاد نمی‌کند اما ترک‌های عنکبوتی بر روی سطح آن نشان‌دهنده‌ی فرسایش شدید است.
- اگر هریک از دندانه‌های تسمه تایم کنده شده باشد یا به دلیل نشت روغن یا مایع خنک‌کننده آلوده شده باشند، زمان تعویض آن رسیده است.
تشخیص زمان تعویض تسمه تایم به صورت غیرمستقیم
نشانه‌های غیرمستقیمی وجود دارند که می‌توان با توجه به آن‌ها زمان تعویض تسمه تایم را تشخیص داد. در این بخش این نشانه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
صدای تیک‌تیک: اگر از زیر کاپوت صدای تیک‌تیک می‌شنوید، به احتمال زیاد باید اقدام به تعویض تسمه تایم کنید. تسمه تایم به وسیله‌ی تعدادی چرخ تسمه، میل‌لنگ را به موتور متصل می‌کند. زمانی که تسمه تایم دچار فرسایش می‌شود، نمی‌تواند میل‌لنگ را به نحوی موثر بچرخاند. در نتیجه‌ی ایجاد اختلال در عملکرد میل‌لنگ، صدای تیک‌تیک ایجاد می‌شود. همچنین این صدا می‌تواند نشانه‌ی این باشد که سطح روغن پایین است. با توجه به اینکه فشار روغن تا حدی باعث سفت نگه داشتن تسمه تایم می‌شود، این موضوع نیز می‌تواند باعث شود که تسمه تایم زودهنگام دچار فرسایش شود.
صدای جیغ‌مانند: هر زمان که صدای جیغ‌مانندی از خودرو شنیده شود می‌تواند به تسمه تایم مربوط باشد. البته این صدای جیغ‌مانند ممکن است در زمان‌های مختلفی شنیده شود از جمله هنگام شتاب‌گیری یا ترمز گرفتن. با این وجود نباید مشکل مربوط به تسمه تایم را نیز هنگام شنیدن این صدا دور از ذهن دانست. بنابراین هنگام شنیدن این صدا بهتر است مشکلات احتمالی خودرو را مورد بررسی قرار دهید تا از ایجاد خسارات سنگین بعدی جلوگیری کنید.
ماشین روشن نمی‌شود: این علامت چندان شایع نیست زیرا تسمه تایم معمولاً هنگام حرکت دچار پارگی می‌شود، اما گاهی ممکن است در حالت سکون نیز رخ دهد. زمانی که سوئیچ را می‌چرخانید ممکن است صدای استارت را بشنوید اما بدون وجود تسمه تایمی که میل‌لنگ را بچرخاند، موتور نمی‌تواند روشن شود. این وضعیت بسیار شبیه به زمانی است که باتری خودرو خراب شده و خودرو روشن نمی‌شود
احتراق ناقص موتور: تسمه تایم وظیفه‌ی هماهنگ کردن سوپاپ‌ها و سیلندرها در موتور خودرو را بر عهده دارد. اگر تسمه تایم بلغزد یا سیستم چرخ تسمه منحرف شود، می‌تواند باعث شود که یکی از سیلندرها زودتر یا دیرتر باز شود. در نتیجه این امر باعث احتراق ناقص در موتور شده و در نهایت سبب کاهش بسیار چشمگیر شتاب خودرو خواهد شد. در صورت مواجه شدن با چنین ایرادی باید بدانید که زمان تعویض تسمه تایم فرا رسیده و لازم است در این خصوص اقدام کرد.
نشت روغن: تسمه تایم به کمک پوششی از گردوغبار و دیگر آلودگی‌ها محافظت می‌شود. در برخی مواقع پیچ و مهره‌هایی که آن را به موتور متصل می‌کنند، شل می‌شوند که باعث نشت روغن خواهد شد. نشت روغن باعث می‌شود که فشار روغن دچار افت شده و در نتیجه تسمه تایم زودهنگام دچار فرسایش شود. البته نشت روغن می‌تواند مربوط به نقص در دیگر بخش‌های خودرو نیز باشد، به عنوان مثال از واشر موتور رخ دهد. بنابراین لازم است به محل نشتی توجه داشت.
هیدروپلانینگ: احتمالاً در مورد هیدروپلانیگ شنیده‌اید. این شرایط هنگام لغزش غیرقابل کنترل خودرو بر روی سطح مرطوب جاده رخ می‌دهد. اگر این پدیده برای تسمه تایم رخ دهد درست مانند زمانی است که تایرها دچار هیدروپلانینگ می‌شوند. هنگام رانندگی در زیر باران، آب ممکن است به تسمه تایم برسد. تسمه تایم فرسوده قادر به بیرون راندن آب از میان خود و چرخ تسمه نیست و باعث ایجاد لغزش در آن می‌شود. در نتیجه‌ی این شرایط شتاب خودرو به نحو قابل توجهی کاهش یافته و بسیار شبیه به وضعیت بحث شده در احتراق ناقص است.
مقاله نکات مهم در زمان خرید لاستیک خودرو را به شما توصیه می‌کنیم.
چراغ چک موتور: این علامت در واقع ساده‌ترین راه است و همچنین می‌تواند سریع‌ترین شیوه باشد. در صورت بروز کوچک‌ترین ایرادی در موتور خودرو چراغ چک موتور روشن می‌شود. اگر عملکرد تسمه تایم کمی دچار مشکل باشد و یا اینکه موتور بیش از حد داغ شده باشد، چراغ چک خودرو روشن می‌شود. با کمک این نشانه می‌توان دانست که زمان تعویض تسمه تایم است. بنابراین همیشه نسبت به چراغ‌های هشدار خودرو و زمان روشن شدن آن‌ها حساس بوده و هرگز آن‌ها را نادیده نگیرید.
لرزش و تکان‌های موتور: در صورتی که تسمه تایم دچار فرسایش باشد و دندانه‌هایش از بین رفته باشند، باعث می‌شود که ریتم طبیعی موتور بر هم بخورد. در نتیجه‌ی بروز این مشکل برای موتور، خودرو دچار تکان و لرزش شود. مشاهده‌ی این وضعیت می‌تواند هشداری برای تعویض تسمه تایم باشد. پس در صورت بروز چنین مشکلاتی هرچه زودتر نسبت به بررسی وضعیت خودرو اقدام نمایدد.
دود اگزوز قابل مشاهده: در حالت عادی و در صورت عملکرد صحیح خودرو، دود خروجی از اگزوز به طور معمول قابل مشاهده نیست. اما بروز مشکل در عملکرد تسمه تایم باعث می‌شود که نتواند به موقع و در زمان مناسب سوپاپ‌ها را باز یا بسته کند. این موضوع می‌تواند باعث بروز اشکال در مقدار مصرف و سوزاندن سوخت می‌شود. در نتیجه، مشاهده‌ی دود غلیظ قابل مشاهده از اگزوز می‌تواند مربوط به تسمه تایم باشد و بنابراین هرگز نباید از این موضوع غافل شد.
جمع‌بندی
در این مطلب با اهمیت تسمه تایم و نحوه‌ی عملکرد آن به طور خلاصه آشنا شدیم. با توجه به اهمیت بسیار چشمگیر تسمه تایم، باید در مراقبت و تعویض به موقع آن حساسیت کامل به خرج داد. عدم توجه به زمان تعویض تسمه تایم آن باعث بروز خسارات و صدمات سنگین و هزینه‌ی بسیار زیاد به خوردو خواهد شد. بنابراین یافتن زمان مناسب برای تعویض آن اهمیت بسیار زیادی خواهد داشت.
همچنین در این مطلب انواع روش‌های بررسی تسمه تایم مورد بحث قرار گرفت که هر یک از آن‌ها می‌توانند در تشخیص زمان مناسب راهگشا باشند. بنابراین لازم است با دقت و حساسیت کافی نسبت به همه‌ی قطعات خودرو از جمله تسمه تایم، از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل کرد. می‌دانیم که در تمام دفترچه‌های راهنمای خودرو، زمانی برای تعویض تسمه تایم اعلام شده است.
اما باید توجه داشت که نمی‌توان تنها بر اساس این عدد اقدام به تعویض آن کرد، زیرا عوامل بسیار زیادی در وضعیت تسمه تایم خودرو و پوسیدگی آن دخیل‌اند که بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند خسارات زیادی را به برای صاحب خودرو به بار آورد. به همین علت علاوه بر کیلومتر خودرو می‌توان از نشانه‌ها و علائمی استفاده کرد تا زمان مناسب برای تعویض آن را تشخیص داد. در این مطلب نکات و علائم قابل توجه در مورد زمان تعویض تسمه تایم بررسی قرار گرفت. شما می‌توانید تجربیات و نظرات خود را در این مورد با ما در میان بگذارید.
منابع:
How Often Should You Replace Your Timing Belt? | The Family Handyman
What Is a Timing Belt and When Should You Replace It? | Virginia Tire & Auto (vatire.com)
How Do I Know When to Replace My Timing Belt? | IPG (illinoispulleyandgear.com)
Signs Your Timing Belt Needs to be Replaced | Elite Acura Maple Shade NJ
